"Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia", w reżyserii Petera Jacksona był długo oczekiwaną przez fanów J.R.R.Tolkiena produkcją. Ekranizacja była przez lata niemożliwa, gdyż Tolkien nie chciał sprzedać praw autorskich. Pragnął, by ekranizacja nie "skrzywiła" wyobraźni osób, które dopiero odkrywają jego mitologię. Tolkien chciał uchronić swoje dzieło przed sztywnymi dwoma wymiarami filmu – obraz miał każdorazowo powstawać w umysłach czytelników na nowo. Zła sytuacja materialna rodziny Tolkienów zmusiła jednak do zmiany decyzji… Film został zrealizowany z ogromnym rozmachem. Istnieje wiele znacznych odstępstw od oryginału, lecz nie zmienia to faktu, że film został dopracowany w najdrobniejszych szczegółach i stanowi, jako całość, dzieło sztuki samo w sobie.

Uderzająca w ekranizacji "Drużyny Pierścienia" jest muzyka, która obiegła i podbiła cały świat. Jest to jedna z najważniejszych ścieżek muzycznych w światowym kinie oraz w dorobku doświadczonego kanadyjskiego kompozytora, Howarda Shore'a. Im dłużej słuchałem tego dzieła, im bardziej poznawałem tę partyturę, tym większe rosło we mnie wrażenie absolutnej genialności tej muzyki. Pojawiło się zatem pytanie – na czym polega jej rewelacja? W czym tkwi tajemnica?

Kompozycja opiera się o język muzyczny zmodyfikowanej, XIX w. symfoniki. Słyszymy wielką orkiestrę poszerzoną o instrumenty folkowe, oraz chóry – mieszany i chłopięcy, wzbogacone dodatkowo stworzonymi przez Tolkiena językamii: Quenejski, Sindariński, Khazdul, Czarna Mowa i inne. Dzięki tak wielkiemu zespołowi Shore uzyskuje efekt ogromnej przestrzeni, którą nacechowana jest ta ścieżka. Film jest monumentalną wyprawą przez Śródziemie stąd kompozytor również przyjął podobną zasadę kształtowania continuum swojej muzyki. Przypisuje różnym krajom, kulturom i postaciom muzyczne tematy, nadaje im muzyczną tożsamość, charakter, barwę oraz opatruje je szczególnie dobraną instrumentacją. Na spójność konstrukcji wpływają zastosowane przez kompozytora elementy cząstkowe (motywy, efekty, większe odcinki), przewijające się w różnych segmentach partytury. Muzyka podąża za narracją obrazu (niektóre tematy są przypisane zarówno postaciom, jak i konkretnym zwrotom akcji) doskonale ilustrując i dopełniając ją. Ściśle łączy się też z warstwą emocjonalną, przez co inteligentnie uzyskany jest efekt spotęgowania wszystkich emocji oddziałujących na odbiorcę. Ścieżka została skomponowana z wielkim rozmachem, niemal namacalna jest inspiracja kosmosem piękna mitologii Tolkiena.

Kompozytor różnicuje kultury Śródziemia m.in. sięgając po instrumenty z różnych stron świata. Wspaniale też operuje pastiszem – m.in. w "Concerning Hobbits", gdzie obok akompaniamentu orkiestry słyszymy folkowe instrumenty: flet prosty, fidel, bodhran, caletycką harfę itd. Nadaje więc muzyczną jakość Hobbitom – prowincjonalnej, nieufnej, z reguły spokojnej rasie. Ciekawą propozycję motywiki i instrumentacji można znaleźć też w "Lothlorien", leśnym królestwie elfów – kompozytor wykorzystuje: monochord, perski flet ney oraz indyjski sarangi. W sposób ostry, mroczny przedstawiane są siły Mordoru, Isengardu ("The Treason of Isengard", "A Knife In The Dark"), gdzie chóry i orkiestra wspomagana jest przez różnego rodzaju instrumenty i efekty. Słyszymy m.in.: rhaitę, kowadło, metalowe płyty, japońskie bębny taiko, fortepian preparowany (struny uderzane łańcuchami). Ciekawym zabiegiem jest też zastosowanie w niektórych segmentach nieparzystego metrum 5/4, bądź ludzkiego krzyku w przedstawieniu krasnoludzkiej Morii ("The Bridge Of Khazad Dum"). Muzyka w "Drużynie Pierścienia" oscyluje pomiędzy liryką (np. "The Council of Elrond" – co ciekawe, odcinek "Aniron" skomponowany i wykonany przez wokalistkę znaną jako Enya), rytmicznymi odcinkami, a ostrymi segmentami z wykorzystaniem efektów np. glissando, klasterów, czy nawet słyszalnych segmentów ad libitum.

Jak już wspomniałem, muzyka ta okazała się jedną z najoryginalniejszych prac Shore'a, jednak w partyturze słychać pomysły zaczerpnięte z wcześniejszych filmów. Geniusz tej muzyki nie powstawał tylko podczas pracy nad "Władcą Pierścieni". Geniusz tej muzyki kreował się przez całe życie H. Shore'a. Wszystkie zawarte w niej pomysły stanowią zwieńczenie pewnego okresu twórczości kompozytora. Odpowiedzią na moje pytanie o rewelację tej partytury są następujące słowa: "Drużyna Pierścienia" jest kompilacją oraz rozwinięciem idei muzycznych z wcześniejszych projektów. Faktem jest, że wiele pomysłów jest świeżych, jednak słychać bezpośrednie cytaty, pomysły instrumentacji, efekty, zwroty harmoniczne, bądź melodykę, które znajdziemy też np. w: "Milczeniu Owiec", "eXistenZ", "Philadelphii", "Se7en", "The Client" i wielu innych. Szczególną uwagę wszystkich odbiorców pragnę zwrócić na muzykę do filmu "Dogma", z której pochodzi większość tematów i pomysłów w "Drużynie Pierścienia" (np. "Many Meetings"). Zabieg wybrania esencji z dotychczasowej twórczości Shore'a sprawił, iż ścieżka ta – w połączeniu z historią Tolkiena oraz obrazem – jest tak rewelacyjna, tak magiczna.

Dźwięk, muzyka jest wibracją, zatem jest energią, a w "Drużynie Pierścienia" ścieżka muzyczna jest niemal namacalną, potężną, uderzającą odbiorcę siłą. Każdy, kto choć raz słyszał tę muzykę, do końca życia ją zapamięta i i gdy znów ją usłyszy, ponownie zostanie uczestnikiem wielkiej wyprawy przez Śródziemie.
 

P.S. Więcej informacji o autorze recenzji na www.arkadiuszkatny.art.pl